Over grenzen

Multinationals en de Nederlandse markteconomie

• Op twee manieren is onderzoek naar multinationale ondernemingen van belang voor het onderzoek naar veranderingen in nationale business systems. Ten eerste weerspiegelen multinationale ondernemingen de sterke en zwakke kanten van hun thuisland. Door te vergelijken welke Nederlandse ondernemingen in het buitenland succesvol zijn en welke buitenlandse ondernemingen in Nederland kan men inzicht krijgen in de kansen en kwaliteiten van Nederlandse en buitenlandse ondernemingen als ook in hun internationale strategieën. Ten tweede werken multinationale ondernemingen in tenminste twee verschillende nationale business systems. Dat roept de vraag op in hoeverre multinationals zich aanpassen aan het systeem dat in het gastland gangbaar is, of dat zij juist door hun aanwezigheid dit systeem veranderen. Hoe belangrijk is de invloed van multinationals op het nationale business system? Is het wellicht zo dat multinationale ondernemingen de verschillende nationale systemen dichter bij elkaar brengen? Bij dit thema zal gebruik gemaakt worden van Richard Whitley's onderzoek naar business systems, van John Dunning's 'electic paradigm' ter verklaring van patronen in internationale investeringen en van Michael Porter's beschouwingen over de concurrentiekracht van landen. Dit thema zal uitgewerkt worden via een samenvattende studie en twee deelprojecten.
• Nederland behoort tot een van de weinige kleine landen die zowel thuisland als ook gastland voor belangrijke multinationals zijn. Terwijl over de geschiedenis van de Nederlandse multinationale ondernemingen het nodige (hoewel nog niet voldoende) bekend is, blijkt het terrein van de buitenlandse ondernemingen in Nederland grotendeels onontgonnen. Voor de periode voor de Tweede Wereldoorlog zijn alleen incidentele gegevens bekend, terwijl ook voor de naoorlogse periode lange tijd alleen economisch geografen hiervoor belangstelling toonden. Een systematische vergelijking van de twee stromen van investeringen over een langere periode is tot nu toe niet gedaan. Het is de bedoeling van dit onderzoek te kijken wat Nederlandse bedrijven in het buitenland zochten en aan het buitenland te bieden hadden, en omgekeerd wat de buitenlandse bedrijven in Nederland zochten en kwamen brengen. In veel economische theorieën over internationalisatie wordt ervan uitgegaan dat ondernemingen bepaalde voordelen moeten bezitten ter compensatie van het nadeel in het buitenland te werken, ervan uitgaande dat een ondernemer het gemakkelijkst in zijn eigen land kan werken. Wat voor voordelen hadden Nederlandse respectievelijk buitenlandse bedrijven? Onze hypothese is dat buitenlandse bedrijven actief waren in technologisch vooraanstaande sectoren, terwijl omgekeerd de kracht van Nederland in haar kennis van handel en markten lag. Of deze hypothese juist is en of zij opgaat voor de hele twintigste eeuw zal nader onderzoek duidelijk moeten maken. Het onderzoek zal gericht zijn op literatuur van historici, economen en geografen, allerhande rapporten en gericht onderzoek in bedrijfsarchieven. Door bestaande onderzoeksresultaten bij elkaar te brengen en deze aan te vullen met nieuw archiefonderzoek zal een samenvattende studie ontstaan.
• Omdat de dienstensector tot nu toe in de literatuur over multinationals wat onderbedeeld is, zal deze sector extra aandacht krijgen via een proefschrift onderzoek naar de succesvolle entree van Nederlandse banken en verzekeraars in de Verenigde Staten. Onderzocht zal worden welke eigenschappen de Nederlandse ondernemingen bezaten die hen staat stelden een plaats op de Amerikaanse markt te veroveren. Verder wordt bekeken in hoeverre de Nederlandse bedrijven zich aanpasten aan het Amerikaanse business system of juist dat zij succes wisten te boeken door elementen van het Nederlandse systeem in de VS te introduceren. Een tweede proefschrift onderzoek zal aandacht schenken aan het zeer specifieke probleem van de grensoverschrijdende fusies. Zo ergens, dan komt het probleem van werken in verschillende business systems bij deze fusies pregnant naar voren. Dit onderdeel zal zich met name, doch niet uitsluitend, richten op Brits-Nederlandse fusies en dan met name het samengaan tussen de Nederlandse Koninklijke Petroleummaatschappij en de Engelse "Shell" Tansport en Trading Co. Het succes van de Brits-Nederlandse fusies zal via bestaande literatuur vergeleken worden met de minder succesvolle Duits-Nederlandse fusies. Daarbij zullen de overeenkomsten en verschillen geanalyseerd worden met behulp van de theorieën van Geert Hofstede, die betoogde dat sommige nationale culturen gemakkelijker te combineren zijn dan anderen.
•  

Publicaties en papers

• Ferry de Goey and Ben Wubs, 'US multinationals in the Netherlands in the 20th century: "The open gateway to Europe"', in Hubert Bonin and Ferry de Goey (eds.), The Europeanisation of American firms (Genève: DROZ, 2008).
• Westerhuis (Gerarda), Conquering the American market. ABN AMRO, Rabobank and Nationale-Nederlanden working in a different business environment, 1965-2005 (Uitgeverij Boom 2008). Voor meer informatie ga naar de site van Bol.com.
• Ben Wubs, International Business and National War Interests. Unilever between Reich and Empire 1939-45 (New York and London: Routledge, 2008).
• Ben Wubs, 'Volvo: Made in the Netherlands', paper at the 12th Annual Conference European Business History Association (EBHA), 21-23 August 2008, Bergen (Norway).
• Keetie Sluyterman, Keeping Competitive in Turbulent Markets, 1973-2007. Vol. 3, A History of Royal Dutch Shell (Oxford : Oxford University Press, 2007). Zie ook de site van Oxford University Press. ook in het nederlands verschenen onder de titel Concurreren in turbulente markten, 1973-2007. Geschiedenis van Koninklijke Shell, deel 3 (Amsterdam : Boom, 2007). Zie ook de site van Bol.com.
• Ben Wubs, 'Comparing US Multinational Companies in a Dutch Business Environment: IBM, Dow and Sara Lee', paper at the 11th Annual Conference European Business History Association (EBHA), 13-15 September 2007, Geneva.
• Ben Wubs, 'Unilever's Struggle for Control. An Anglo-Dutch Multinational under German Occupation', in Zeitschrift für Unternehmensgeschichte 51 (2007) 57-85.
• Keetie Sluyterman, Dutch Enterprise in the Twentieth Century. Business strategies in a small open economy (London and New York : Routledge 2005). Zie ook de site van Routledge.. Eveneens in het nederlands verschenen onder de titel Kerende kansen. Het Nederlandse bedrijfsleven in de twintigste eeuw (Amsterdam : Boom, 2003). Zie ook de site van Uitgeverij Boom.
• Geoffrey Jones and Keetie Sluyterman, 'British and Dutch Business History', in F. Amatori and G. Jones (Eds.), Business History around the World. Comparative perspectives in business history (Cambridge : Cambridge University Press, 2003) 110-145. Zie ook de site van Cambridge University Press.
• Maurits van Os, Keetie Sluyterman, Gerarda Westerhuis, Onno de Wit
  Internationalisation: The Netherlands as host and home country for multinational companies: The challenge of working in different business environments. Paper (2003) [PDF-file 127Kb]
• top